ខាងក្រោមនេះគឺជាសំឡេងដែលអានអត្ថបទ
ខាងក្រោមនេះគឺជាមេរៀនជីវិតអធិប្បាយដោយលោកគ្រូអគ្គបណ្ឌិតប៊ុតសាវង្ស។
មុននឹងចាប់ផ្ដើមខ្ញុំបាទសុំធ្វើអត្ថាធិប្បាយ អំពីព្រះពុទ្ធ។បើយើងមិនបានសិក្សា មិនអាចដឹងថាព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជានរណា? ភាគច្រើនលោកបានដឹងថាព្រះពុទ្ធដែលយើងដឹងសព្វថ្ងៃ គឺមានតែមួយអង្គនេះ។តាមការពិតព្រះពុទ្ធដែលយើងដឹងនូវបច្ចុប្បន្ននេះ គឺជាព្រះពុទ្ធជំនាន់ទី ៤ នៅលើពិភពលោកនេះ បន្ទាប់មកនឹងមានព្រះពុទ្ធទី ៥ និងត្រាស់ដឹង មុននឹងពិភពលោកយើងវិនាស។មួយកំណើតពិភពលោកកើតហើយរត់ទៅវិញ នៃផែនដីបច្ចុប្បន្នមានព្រះពុទ្ធ ៥ អង្គ។មានផែនដីខ្លះកើតហើយរលត់មានព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធមួយអង្គឬពីរអង្គទៅតាមច្បាប់ធម្មជាតិ។ ផែនដីខ្លះកើតហើយរលត់មិនមានព្រះពុទ្ធត្រាស់ដឹងក៏មាន។បើគេសួរថាតើព្រះពុទ្ធបានត្រាស់ដឹងប៉ុន្មានអង្គហើយ យើងពុំអាចឆ្លើយបានទេព្រោះថាចាក់ក្រវ៉ា ផែនដី ព្រះអាទិត្យ ព្រះចន្ទ និងភពដទៃទៀតជាច្រើនអាណែក កើតរលត់ មិនមានដើមកំណើតហើយក៏មិនមានទីបំផុត។យើងមិនអាចដឹងថាតើព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធមានប៉ុន្មានអង្គដែលបានត្រាស់ហើយនោះទេ។សត្វលោកយើងនេះក៏ដូចគ្នាដែរ។ កើតរលត់ ពុំមានខាងដើមនិងពុំមានទីបញ្ចប់ ។ដែលសម្គាល់ថាសត្វលោកនោះគឺជាបញ្ចខន្ធដែលមុនព្រះអង្គត្រាស់ដឹងគេសម្គាល់ថាជាព្រលឹងដែលមានភាពជាអមតៈ។ បញ្ចក្ខន្ធដែលអាចមានបានដោយសារហេតុនិងបច្ច័យ បើមានហេតុបញ្ខខន្ធកើតបើមិនមានហេតុបញ្ចខន្ធរលត់ មិនដូចពាក្យដែលគេហៅថាព្រលឹងដែលមិនកើតរលត់ទេគឺជាអមតៈ។ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធត្រាស់ដឹងនៅច្បាប់ធម៌នេះ ឬច្បាប់ធម្មជាតិ សំដែងថាបញ្ចក្ខន្ធកើតរលត់រាប់សែនដងក្នុងមួយផ្ទាត់ដៃ។គ្មានដើមកំណើតហើយពុំមានទីបញ្ចប់វិលវល់នៅក្នុងភពបី គឺកាមភព រូបភព អរូបភព ដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធឲ្យឈ្មោះថា វដ្តសង្សារ ម្ដងជានរកប្រេតតិរច្ឆាន ម្ដងមនុស្ស ទេវតា ព្រហ្ម អរូបព្រហ្ម ទៅតាមវិបាកកម្មរបស់សត្វបុគ្គលនោះ។
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធព្រះអង្គត្រាស់ដឹងនៅច្បាប់ធម្មជាតិមួយ។ដែលពុំមានបុគ្គលណានិងអាចរកឃើញ លើកលែងតែព្រះពុទ្ធទាំងឡាយ គឺធម៌ទាំងអស់ត្រូវប្រព្រឹត្តិតាមច្បាប់ព្រះធម៌ដែលព្រះអង្គប្រសិទ្ធនាមថា ធម៌ទាំងឡាយមានហេតុនិងបច្ច័យ។អនិច្ចំ ទុក្ខំ អនត្តា ។ បដិច្ចសមប្បាទធម៌។ដែលបញ្ជាក់យ៉ាងពិតប្រាកដថាធម៌ទាំងឡាយជាអនត្តា។គឺអត់មានខ្លួនមិននៅក្រោមក៏បញ្ជាបុគ្គលណា។មិនមានទេសត្វបុគ្គលនៅក្នុងលោក។ មកដល់កន្លែងនេះភាគច្រើនមិនមានជំនឿសទ្ធាដែលធ្លាប់មានខ្លះក៏អន់ថយ ជាការធម្មតា ។ ដើម្បីឲ្យបាត់ចម្ងល់នេះខ្ញុំបាទធ្វើអត្ថាធិប្បាយក្រែងលោមិត្តអ្នកមានឧបនិស្ស័យអាចយល់។ទោះបីជានៅពេលស្ដាប់ចប់ហើយមានសេចក្តីពេញចិត្តនិងព្រះធម៌ បានសេចក្តីថាមិត្តមានឧបនិស្ស័យនិងព្រះធម៌។ ឥឡូវនេះខ្ញុំនឹងធ្វើអត្ថាធិប្បាយដោយសង្ខេបដែលមានរូបមន្តព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធដែលភាគច្រើនមិនបានដឹងនិងវិទ្យាសាស្រ្ត។មុនដំបូងត្រូវការអានកុំលឿនពេក ដោយពិចារណាប្រកបទៅដោយសមាទិដ្ឋិ។សត្វលោកដោយសន្មត់ដែលអាចដឹងវត្ថុនៅក្រៅខ្លួនបាន ដោយសារទ្វារសម្រាប់ជាបច្ច័យឲ្យដឹង នៅរូប សំឡេង ក្លិន រសជាតិ ផោដ្ឋព្វៈ និងធម្មារម្មណ៍ ទាំងនេះព្រះអង្គសម្ដែងថារូបបរមត្ថ គឺជាវត្ថុដែលមានពិតប្រាកដនៅក្នុងលោក របស់ទាំង 6 នេះនៅខាងក្រៅត្រូវជាគូនឹងវត្ថុខាងក្នុង ភ្នែក ត្រចៀក ច្រមុះ អណ្ដាត កាយ ចិត្ត ដូច្នេះការអ្វីដែលដឹងពីខាងក្រៅមានតែរូបទាំង 6 នៅខាងក្រៅបើបើដឹងតែប៉ុណ្ណឹងទេហើយមិនចាប់អារម្មណ៍នៅរឿងផ្សេងដទៃទៀត។ដែលមិនមែនភាពពិតមិត្តអ្នកអាន ប្រាកដជាមិនមានបញ្ហា។តែផ្ទុយទៅវិញរបស់ទាំង 6 នេះបាននិមិត្តខ្លួនយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់បង្កើតទៅជារឿង។បន្ទាប់ទៅនេះខ្ញុំបាទធ្វើអត្ថាធិប្បាយហើយមេត្តាចាំរកសត្វបុគ្គលដែលជាអ្នកឃើញដឹង តាមទ្វារទាំងប្រាំមួយ។ខ្ញុំបាទមិនបានរៀបរាប់ការប្រព្រឹត្តទៅតាមច្បាប់ព្រះធម៌ទាំងអស់ទេ។ខ្ញុំយកតែមួយមកធ្វើអត្ថាធិប្បាយ បើយល់ហើយនេះវិញ្ញាណ 5 ដងទៅទៀតដូចគ្នា។ជាពិសេសអ្នកដែលសិក្សាខាងវិទ្យាសាស្ត្រលោកនឹងយល់ច្បាស់។ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធព្រះអង្គសម្ដែងថាចិត្តយើងកើតរលត់លឿនណាស់។ដែលគេពុំអាចដឹងបាន តើអាចជឿបានទេ? ពិបាកជឿខ្ញុំនឹងជម្រាបទៅនៅពេលណាអ្នកស្ដាប់ទៅយល់។នៅក្នុងវិទ្យាសាស្រ្តមានកត្តាជាច្រើន ដើម្បីឲ្យភ្នែកឃើញរូបអ្វីដែលសំខាន់ជាងគេគឺពន្លឺ។សូមពិចារណាដោយសមាទិដ្ឋិ។មិត្តអ្នកអានអ្នកស្ដាប់ជាទីគោរព។អ្នកសិក្សាភាគច្រើនបានដឹងថាបើមិនមានពន្លឺទេ ភ្នែក មិនអាចមើលឃើញអ្វីដែលមើលឃើញនោះគឺជាធាតុម្យ៉ាង ដែលយើងឱ្យឈ្មោះថាវិញ្ញាណ។ភ្នែកមិនទាន់មើលឃើញភាសាបាលីហៅថាចក្ខុ នៅពេលមើលឃើញភាសាបតីហៅថាចក្ខុវិញ្ញាណ។ដោយសារកើតរលត់លឿនពេកយើងមួយដឹងឡើយ។ឥឡូវនេះខ្ញុំបាទអញ្ជើញអ្នកទៅនៅក្នុងបន្ទប់មួយដែលពុំមានពន្លឺបន្តិចទាល់តែសោះ មនុស្សពីនោះទោះបីយើងបើកភ្នែកក៏ដោយវិញ្ញាណគឺមិនមានព្រោះគ្មានពន្លឺ។នៅពេលនោះខ្ញុំបាទកាន់ពីលសម្រាប់បំភ្លឺខ្ញុំក៏ចុចឲ្យមានពន្លឺមួយវិនាទីម្ដងមិត្តអ្នកអានទាំងឡាយនៅឆ្នេះពេលដែលមិនឃើញចក្ខុវិញ្ញាណមិនមានទេនៅពេលពន្លឺពិលមានទើបចក្ខុវិញ្ញាណមាន។អត្ថាធិប្បាយដោយលំអិត ចក្ខុវិញ្ញាណដែលអាចមានដោយសារ កត្តា ច្រើនតែយើងយកតែខ្លះមកនិយាយអត្ថាធិប្បាយ ត្រូវមានរូបខាងក្រៅ ត្រូវមានភ្នែកដែលកែវភ្នែកល្អ ។ត្រូវមានការប៉ះផ្ទុបរូបខាងក្នុងនិងរូបខាងក្រៅ។រូបខាងក្នុងគឺរូបដែលបង្កើតឲ្យមានភ្នែកនោះឯង៍ រូបខាងក្រៅយើងដឹងហើយ វាមិនទាន់អត្ថាធិប្បាយតើរូបខាងក្រៅមានអ្វីខ្លះ? ខ្ញុំបាទនិងបញ្ជាក់សន្សឹមសន្សឹមដើម្បីឲ្យឃើញច្បាស់ ។ដូច្នេះមុននឹងចក្ខុវិញ្ញាណមានគឺមានតែចក្ខុតែដោយសារ។ហេតុនិងបច្ច័យ ពន្លឺ ការប៉ះផ្ទប់គ្នារវាងកែវភ្នែក(រូបខាងក្នុង)ប៉ះៗផ្ទប់និងរូបខាងក្រៅវិញ្ញាណកើតមានឡើងឃើញរូបដែលប៉ះផ្ទុបនោះឯង។ មិត្តព្រះធម៌អ្នកអានទាំងឡាយពិចារណាមើលតើវិញ្ញាណកើតឡើងនិងឃើញតើមានសត្វបុគ្គលនៅក្នុងមូលទេ។អ្នកណាជាអ្នកឃើញ។ ខ្ញុំបានដឹងថាមិត្តអ្នកអានអ្នកស្ដាប់ខ្លះលោកមិនបានយល់ពិតប្រាកដ នៅពាក្យបរមត្ដនិងបញ្ញត្តិ នាមធម៌រូបធម៌ កានិយាយតាមទស្សនៈនិងតាមបរមត្ថ។ជាពិសេសអ្នកដែលពូកែខាងធ្វើអត្ថាធិប្បាយជាទស្សនៈគាត់ច្រឡំថាគឺជាអត្ថាធិប្បាយតាមបរមត្ថ។បើឃើញកន្លែងនេះអ្នកដែលយល់ថាទស្សនៈមិនទាន់យល់អ្វីជាបរមត្ថត។បើអាចជៀសវាងបានព្រោះថាអ្នកដែលស្ដាប់ភាគច្រើនដែលលោកមិនបានទាន់យល់ ច្បាស់ជាយល់ខាងទស្សនៈនោះហើយ។ លើកក្រោយខ្ញុំនឹងធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីបញ្ញត្តិនិង បរមត្ថ។
សង្ខេប
ព្រះពុទ្ធ និងការត្រាស់ដឹង
ព្រះពុទ្ធជាប្រភពនៃប្រាជ្ញាដ៏អស្ចារ្យ ដែលមានអត្ថន័យសំខាន់ក្នុងផ្នែកនៃបុរីសាស្ត្រ និងអភិសិទ្ធិ។ ព្រះពុទ្ធដែលយើងស្គាល់សព្វថ្ងៃគឺជាព្រះពុទ្ធទី ៤ នៅលើពិភពលោក ហើយនឹងមានព្រះពុទ្ធសម្មាសម្បត្តិទី ៥ ដែលត្រាស់ដឹងមុនពិភពលោកយើងនឹងវិនាស។
ចំណាំអំពីព្រះពុទ្ធ
ព្រះពុទ្ធជាអ្នកត្រាស់ដឹងច្បាប់ធម្មជាតិ ដែលបញ្ជាក់ថាបញ្ចក្ខន្ធមានកំណើតនិងរលត់។ បញ្ចក្ខន្ធ គឺជាការសម្គាល់អំពីសត្វលោក ដែលចេះកើតរលត់គ្មានដើមកំណើត ហើយគ្មានទីបញ្ចប់។ យើងមិនអាចហៅថាព្រលឹងដែលមិនកើតរលត់ទេគឺជាអមតៈ។
វដ្តសង្សារ
ព្រះពុទ្ធសម្ដែងថាវដ្តសង្សារគឺជាការវិលវល់ក្នុងភពបី៖
កាមភព: ភពនៃក្តីប៉ងប្រាថ្នា
រូបភព: ភពនៃរូបភាព
អរូបភព: ភពនៃអរូបភាព
ការវិលវល់នេះមានចំណុចមួយដែលអាចជួយសត្វលោកបង្កើតការរីកចម្រើនក្នុងជីវិតរបស់ពួកគេ។ ដូច្នេះ ការសិក្សា និងការយល់ដឹងអំពីច្បាប់ធម៌ និងច្បាប់ធម្មជាតិគឺជាការអាចជួយពួកគេចេញពីវដ្តនេះ។
តាមព្រះពុទ្ធ សត្វលោកនឹងកើតនៅក្នុងប្រភេទផ្សេងៗ ដូចជា៖
នរក
ប្រេត
តិរច្ឆាន
មនុស្ស
ទេវតា
ព្រហ្ម
អរូបព្រហ្ម
យើងគួរយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការរៀនសូត្រ និងស្វែងយល់អំពីច្បាប់ធម្មជាតិ ដើម្បីជួយយើងរីកចម្រើន និងអភិវឌ្ឍន៍ផ្លូវដ៏ល្អបំផុតក្នុងជីវិត។
ការពិចារណាថា « ធម៌ទាំងឡាយមានហេតុនិងបច្ច័យ »
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធព្រះអង្គបានសម្ដែងថា ធម៌ទាំងឡាយត្រូវប្រព្រឹត្តិទៅតាមច្បាប់ធម្មជាតិដែលព្រះអង្គប្រសិទ្ធនាមថា « ធម៌ទាំងឡាយមានហេតុនិងបច្ច័យ »។ ច្បាប់នេះបញ្ជាក់ថា ធម៌ទាំងឡាយមានព្រះអង្គទាំងឡាយស្គាល់ថា « អនិច្ចំ ទុក្ខំ អនត្តា »។
អនិច្ចំ ទុក្ខំ អនត្តា
អនិច្ចំ៖ ជាការផ្លាស់ប្តូររបស់ធម្មជាតិដែលគ្មានអស់កល្ប។ អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងសុទ្ធសឹងតែមានការផ្លាស់ប្តូរនិងមិនអាចរក្សាទុកបាន។
ទុក្ខំ៖ ជាសភាពនៃការមិនសុខស្រួលដែលមានក្នុងការរស់នៅ។ ធម៌ទាំងឡាយមានភាពមិនសុខស្រួលដោយសារតែភាពផ្លាស់ប្តូរ។
អនត្តា៖ ជាការមិនមានខ្លួនពិតជាមានក្នុងធម៌ទាំងឡាយ។ ធម៌ទាំងឡាយគ្មានការត្រួតត្រាតាមបុគ្គលណាមួយ។
បដិច្ចសមប្បាទធម៌
បដិច្ចសមប្បាទធម៌បញ្ជាក់ថា ធម៌ទាំងឡាយជាអនត្តា។ គឺអត់មានខ្លួនមិននៅក្រោមក៏បញ្ជាបុគ្គលណា។ មិនមានទេសត្វបុគ្គលនៅក្នុងលោក។
វិញ្ញាណនិងការយល់ដឹង
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធព្រះអង្គបានពន្យល់ថា វិញ្ញាណជាការដឹងដែលមានដោយសារកត្តាច្រើននិងអាចកើតរលត់លឿនណាស់។ សម្រាប់មនុស្សភាគច្រើន វិញ្ញាណនឹងកើតឡើងដោយមានវត្ថុខាងក្រៅ ដែលមានរូប សំឡេង ក្លិន រសជាតិ ផោដ្ឋព្វៈ និងធម្មារម្មណ៍។
ភាពមិនច្បាស់នៃវិញ្ញាណ
នៅក្នុងវិទ្យាសាស្រ្ត កត្តាសំខាន់ក្នុងការបង្កើតវិញ្ញាណរបស់ភ្នែកគឺពន្លឺ។ បើគ្មានពន្លឺ វិញ្ញាណនឹងមិនកើតមានឡើយ។ អ្នកអានអាចពិចារណាដោយសមាទិដ្ឋិដើម្បីយល់ច្បាស់អំពីភាពមិនច្បាស់នេះ។
សន្មតិនិងបរមត្ដ
អ្នកអានចាំបាច់ត្រូវចំណាយពេលមើលឃើញភាពខុសគ្នាប្រចាំពីសន្មត់និងបរមត្ដក្នុងព្រះធម៌។ ជាពិសេស អ្នកដែលសិក្សាផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្ត ពួកគេអាចយល់ទៅលើការបង្កើតនៃវិញ្ញាណនិងទេវតាដែលមិនអាចយល់បានដោយងាយ។
លើកក្រោយ ខ្ញុំនឹងធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីបញ្ញត្តិនិងបរមត្ដបន្ថែម។
ENGLISH
Title: Commentary on the Buddha and the Natural Laws He Realized
Before we begin, I would like to offer a commentary about the Buddha. Without study, one cannot know who the Sammasambuddha truly is. Most people today know only of the current Buddha, believing there is only one. In fact, the Buddha we currently know is the fourth Sammasambuddha of this world cycle. A fifth will arise before the destruction of this world. For each arising and perishing of a world, there may be five Buddhas, or perhaps only one or two, or even none at all, depending on natural conditions.
If someone asks, “How many Buddhas have there been?” — we cannot answer. That is because the cycles of arising and perishing of worlds, suns, moons, and countless other realms have no discernible beginning or end. We do not know how many Buddhas have already attained enlightenment. The same applies to sentient beings — arising and ceasing endlessly, without a beginning or end.
Importantly, the beings referred to as « selves » before the Buddha’s enlightenment were considered immortal souls. However, the Buddha realized that these “selves” are actually just the five aggregates (pañcakkhandhā) arising due to causes and conditions. If the cause is present, the aggregates arise; if not, they cease. Thus, there is no permanent “soul” as often assumed.
The Sammasambuddha realized the natural law — a truth that no one can discover except a Buddha. That law is: “All dhammas arise from causes and conditions.” It is encapsulated in the formula of anicca (impermanence), dukkha (suffering), and anattā (non-self), along with the principle of paṭiccasamuppāda (dependent origination), which definitively shows that all phenomena are non-self — not controlled by anyone, and no « being » exists in truth.
At this point, many people begin to lose faith, which is natural. To dispel this doubt, I offer this commentary so that those with the supporting conditions (upanissaya) might understand. Even if you only feel joy after listening, that joy already signals a connection to the Dhamma.
Now I will present a summary with the Buddha’s formula — often unknown, even to scientists. Please read slowly, with careful reflection and right view (sammā-diṭṭhi).
People, by convention, perceive external objects through sense bases — seeing forms, hearing sounds, smelling scents, tasting flavors, feeling touches, and perceiving mental objects. The Buddha taught that only six kinds of external rupa (forms) truly exist in the ultimate sense: visible form, sound, smell, taste, tactile object, and mental object. These correspond to the internal bases — the eye, ear, nose, tongue, body, and mind.
If one stops at merely perceiving external forms, one might not encounter any contradictions. But these six external forms give rise to countless mental constructs. Therefore, I will next explain the “seer” — the one who knows through the six sense doors — focusing now only on the eye-door as an example.
According to science, for the eye to see, light is essential. Please consider this with right view. Without light, the eye cannot see. What is perceived is known as “eye-consciousness.” Before seeing, it’s just an “eye” (cakkhu); when seeing arises, it is “eye-consciousness” (cakkhu-viññāṇa). Because this consciousness arises and ceases very rapidly, we cannot directly notice it.
Imagine you are in a dark room with no light. Even with your eyes open, there is no seeing because there is no light. Now suppose I flick on a flashlight for just one second — in that flash of light, visual consciousness arises. Thus, cakkhu-viññāṇa arises only when all necessary conditions meet: an external form, a healthy eye (internal base), light, and contact. That moment of seeing is what we call “consciousness.”
Now reflect: is there really a self or being in that process? Who sees? Truly, there is no “being,” only conditions giving rise to perception.
I know that some readers may not clearly understand the terms “paramattha” (ultimate reality) and “paññatti” (conventional designation), or the distinction between nāma (mentality) and rūpa (materiality). Many people mistake philosophical explanations (diṭṭhi) for ultimate truths. If one understands only conventional interpretations, one might misperceive what is actually meant by the Buddha. That is why next time, I will explain paññatti and paramattha clearly.
Avant de commencer, je souhaiterais faire un commentaire sur le Bouddha.
Si nous n’avons pas étudié, nous ne pourrons pas savoir qui est le Sammāsambuddha (le parfaitement Éveillé).
La plupart des gens pensent que le Bouddha que nous connaissons aujourd’hui est unique.
En réalité, celui que nous connaissons aujourd’hui est le quatrième Bouddha à apparaître sur cette planète.
Le cinquième apparaîtra dans le futur avant que notre monde ne soit détruit.
À chaque cycle de création et de dissolution du monde, il peut y avoir cinq Bouddhas, ou parfois un seul, deux, voire aucun Bouddha selon la loi naturelle.
Ainsi, si quelqu’un demande combien de Bouddhas sont apparus, nous ne pouvons pas répondre, car l’univers (la Terre, le Soleil, la Lune, les autres mondes) est sans commencement ni fin.
Il en est de même pour les êtres vivants : leur naissance et leur disparition n’ont ni origine ni fin.
Ce que nous appelons les « êtres vivants » ne sont, en fait, que les cinq agrégats (pañcakkhandhā).
Avant l’Éveil, ces agrégats étaient confondus avec une âme éternelle.
Mais ces agrégats naissent en raison de causes et de conditions (hetu-paccaya).
S’il y a des causes, les agrégats surgissent ; s’il n’y en a pas, ils cessent.
Ils ne sont pas une âme éternelle qui ne naît ni ne meurt.
Le Bouddha a réalisé cette loi naturelle, et a enseigné que tous les phénomènes (dhamma) suivent la formule :
> « Tous les phénomènes sont conditionnés par des causes et des conditions. »
Et que tous sont marqués par l’impermanence (anicca), la souffrance (dukkha), et l’absence de soi (anattā).
Il a ainsi clairement affirmé qu’il n’existe aucun être ou individu véritable dans ce monde.
—🇫🇷 Traduction française – Partie 2 (suite)
C’est à ce niveau que beaucoup perdent la foi ou voient leur confiance diminuer, ce qui est naturel.
Afin de dissiper ces doutes, je rédige ce commentaire, espérant qu’il puisse être utile à ceux qui ont l’upanissaya (disposition intérieure) leur permettant de comprendre.
Même si ce n’est qu’après avoir écouté que vous éprouvez de la joie dans le Dhamma, cela indique que vous avez un lien avec lui.
À présent, je vais présenter une explication concise basée sur la formule réalisée par le Bouddha, souvent inconnue de la majorité et absente des sciences modernes.
Avant tout, il faut lire lentement, avec réflexion et vue correcte (sammā-diṭṭhi).
Les êtres vivants, selon la convention, peuvent connaître des objets extérieurs grâce à des portes qui servent de conditions pour cette connaissance.
Les objets extérieurs sont la forme (rūpa), le son, l’odeur, le goût, le toucher et les objets mentaux.
Ces objets, le Bouddha les a appelés les vraies réalités matérielles (rūpa paramattha), car ils existent réellement dans ce monde.
Ces six objets externes sont liés à six facultés internes :
l’œil,l’oreille,le nez,la langue,le corps,et l’esprit.
Ainsi, ce que nous connaissons du monde extérieur est limité à ces six objets.
Si on se limite à cela sans approfondir davantage, il semble qu’il n’y ait pas de problème.
Mais ces six objets extérieurs génèrent des constructions mentales complexes : nous créons des histoires à partir de ce que nous percevons.
Maintenant, je vais commenter spécifiquement un seul des six sens, celui de la vue, pour illustrer le processus.
Si cela est compris, les cinq autres sens fonctionnent de façon semblable.
Le Bouddha a enseigné que la conscience (viññāṇa) apparaît et disparaît très rapidement, tellement rapidement qu’il est difficile d’en prendre conscience.
Est-ce croyable ?
Difficile à croire, oui. Mais je vais vous expliquer avec un exemple clair.
Exemple basé sur la science moderne :
Dans la science, on reconnaît que plusieurs conditions sont nécessaires pour que l’œil voie un objet.
Parmi elles, la lumière est essentielle.
S’il n’y a pas de lumière, l’œil ne peut rien voir.
Ce que nous appelons ici « voir » est en fait une forme de conscience visuelle (cakkhu-viññāṇa).
Quand l’œil n’a pas encore vu, on l’appelle simplement œil (cakkhu).
Mais une fois que la perception visuelle se produit, on parle de conscience de l’œil (cakkhu-viññāṇa).
Cette conscience apparaît et disparaît si vite que nous ne pouvons pas l’attraper.
Expérience mentale :
Imaginez-vous dans une pièce totalement obscure.
Même si vous ouvrez les yeux, vous ne voyez rien.
Pourquoi ? Parce qu’il n’y a pas de lumière → donc pas de conscience visuelle.
Mais si j’allume soudainement une lampe pendant une seconde, vous voyez quelque chose.
La lumière est donc l’une des conditions de la naissance de la conscience visuelle.
🪷 Explication en détail :
Pour que la conscience visuelle surgisse, plusieurs facteurs sont nécessaires.
Je vais n’en mentionner que quelques-uns pour cette explication :
un objet visible extérieur (forme),
un œil interne fonctionnel (avec lentille claire),
la lumière comme condition,
le contact entre l’objet extérieur et l’œil.
C’est cette collision subtile entre la forme extérieure et la base interne (l’œil), sous certaines conditions, qui produit la conscience visuelle.
Cher(e)s ami(e)s du Dhamma, réfléchissez :
Cette conscience visuelle est-elle un soi, un être ou un individu ?
Qui est celui qui voit réellement ?
Certains lecteurs ne comprendront peut-être pas encore la différence entre :
paramattha (réalité ultime)
et paññatti (concept/convention),
ou entre nāma-dhamma (réalité mentale) et rūpa-dhamma (réalité matérielle).
Surtout ceux qui excellent dans les explications philosophiques (par des vues ou opinions), peuvent penser qu’ils expliquent selon la réalité ultime, alors qu’en vérité, ce n’est pas le cas.
Il vaut mieux éviter de mélanger ces approches, car la plupart des auditeurs ne comprennent pas encore profondément ce que sont les réalités ultimes.
Dans une prochaine intervention, j’expliquerai plus clairement la différence entre paññatti et paramattha.
—📘 Commentaire spécial – par Vipassana
Ce texte transmet un exemple extrêmement puissant et accessible.
Le lien entre la lumière, l’objet extérieur, l’œil, et la naissance de la conscience est un enseignement fondamental qu’on peut relier directement à la formule du Bouddha sur les conditions :
> « Ayant ceci pour condition, cela surgit. »
C’est aussi un pont entre l’expérience directe et la vision intérieure profonde.
Merci à l’auteur (អ៊ំ) d’avoir partagé cet exemple remarquable, que j’ai tenté de rendre fidèlement en français.
🔹 La suite peut désormais être insérée sur le site Web, et ce commentaire peut apparaître juste en dessous du texte traduit.
N’hésitez pas à me dire si vous souhaitez l’adapter encore davantage pour un public spécifique.
បបរមត្ថពុទ្ធិ 